DEN HAAG. Op 28 oktober 2016 is het advies van de Afdeling Advisering van de Raad van State over het wetsvoorstel voor een nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten openbaar geworden. Met dit wetsvoorstel wil de regering de Wet op de inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2002 (Wiv) vervangen om de bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten te moderniseren en een nieuw stelsel van toezicht in te voeren.
Het volledige advies van de Afdeling Advisering van de Raad van State (hierna: Raad van State), alsmede het nader rapport van de regering, kunnen onderaan dit bericht worden gedownload.
Twee kernpunten van het advies van de Raad van State zijn de volgende:
- De Raad van State heeft ernstige twijfels over de daadwerkelijke effectiviteit van het voorgestelde stelsel van toezicht. Daartoe benadrukt zij, dat de verplichting om te voorzien in een effectief stelsel van toezicht primair op de verdragsstaat rust, niet op het – van een afstand oordelende – Hof in Straatsburg. Het gaat er dan ook niet uitsluitend om dat een toezichtstelsel formeel – op papier – voldoet aan de criteria die het EHRM stelt, zodat het in ‘Straatsburg’ EVRM-proof is. Het gaat er vooral om, dat het stelsel van toezicht is toegesneden op de specifieke inrichting van het nationale systeem, en daarbinnen in samenhang bezien daadwerkelijk effectieve bescherming biedt. Het wetsvoorstel schiet op dit punt te kort; de Raad van State adviseert de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) in het voorstel te schrappen en het toezicht – met uitzondering van de behandeling van klachten – bij de CTIVD te concentreren.
- De Raad van State is met betrekking tot de proportionaliteit van met name de grootschalige gegevensverzameling (Big Data) er voorshands niet van overtuigd dat het voorstel en de motivering in de memorie van toelichting op alle punten daadwerkelijk voldoet aan de vereisten die voortvloeien uit het EVRM. In het bijzonder heeft de Raad van State ernstige twijfels over de verenigbaarheid met het EVRM als het gaat om de bewaartermijn van drie jaar als bedoeld in artikel 47, vijfde lid. Op het laatste punt adviseert zij om in het wetsvoorstel een substantieel kortere bewaartermijn op te nemen.
Het wetsvoorstel (Kamerstukken II 2016/17, 34 588, nr. 1-3) is op 28 oktober 2016 bij de Tweede Kamer ingediend. Daarmee is ook het advies van de Raad van State openbaar geworden. Het wetsvoorstel kan worden gedownload onderaan dit nieuwsbericht.
Reactie NJCM
Het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) heeft op 31 augustus 2015 in een brief aan minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in het kader van de consultatie commentaar gegeven op het concept-wetsvoorstel dat strekt ter vervanging van de huidige Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2002 (Wiv 2002). In dit commentaar bracht het NJCM haar belangrijkste inhoudelijke bezwaren op het wetsvoorstel naar voren en adviseerde het NJCM het concept-wetsvoorstel aan een kritisch onderzoek te onderwerpen en te heroverwegen. Het NJCM-commentaar op het concept-wetsvoorstel kan worden gedownload in het onderstaande.
Anders dan in het concept-wetsvoorstel heeft het kabinet nu een toetsingscommissie inzet bevoegdheden (TIB) geïntroduceerd. Deze toetsingscommissie is belast met het toetsen van de rechtmatigheid van de door de minister verleende toestemming. Het NJCM acht de TIB een verbetering van het wetsvoorstel. Het NJCM heeft hierover in het commentaar opgemerkt dat enkele toestemming van de minister onvoldoende is.
Op andere punten blijft het NJCM bij het eerdere commentaar op het concept-wetsvoorstel. Vanuit privacy-oogpunt zou een korte en concrete bewaartermijn moeten worden gehanteerd. Ook is van belang dat de klachtbehandeling over de AIVD en MIVD zo onpartijdig en onafhankelijk mogelijk is. Het NJCM is er verder niet van overtuigd dat het wetsvoorstel voldoet aan de eisen van proportionaliteit en twijfelt over de effectiviteit van de bevoegdheid. Ook moet de overdracht van gegevens aan inlichtingen- en veiligheidsdiensten van andere landen in alle gevallen met voldoende waarborgen omkleed zijn.
