Al eerder had de Nationale Ombudsman gesteld dat er geen wettelijke basis voor deze vorm van controles zou zijn. Het Amsterdamse gerechtshof kwam tot dezelfde conclusie in maart 2006. Die uitspraak is nu door de Hoge Raad bevestigd.

De Hoge Raad concludeert dat het wetboek van strafvordering een bijzondere regeling biedt voor het uitvoeren van inwendig lichamelijk onderzoek (waaronder begrepen het ‘schouwen van de holten en openingen van het onderlichaam’), waar alleen onder strikte voorwaarden van gebruik kan worden gemaakt. In elk geval kan dit alleen wanneer het verdachte personen betreft. Het Openbaar Ministerie had betoogd dat ook de Douanewet een mogelijkheid biedt voor het uitvoeren van een dergelijke vorm van lichaamsonderzoek, waar niet-verdachte personen aan kunnen worden onderworpen. De Hoge Raad stelt dat de Douanewet weliswaar rept van ‘lijfsvisitaties’, maar dat deze bepaling niet is omkleed met waarborgen zoals deze wel zijn opgenomen in het wetboek van strafvordering. Hieruit concludeert de Hoge Raad dat de Douanewet zo begrepen moet worden dat het niet ziet op inwendig lichaamsonderzoek en slechts de bevoegdheid biedt voor het uitvoeren van uitwendig onderzoek. Ook het inspecteren van lichaamsholten en -openingen is dus niet toegestaan op basis van de Douanewet.

De 100%-controles op risicovluchten begonnen in december 2003. Na behandeling van een individuele klacht door de Ombudsman, had de Minister van Financiën, verantwoordelijk voor de douane op Schiphol, in januari 2006 al opdracht gegeven om het inwendig lichaamsonderzoek bij deze controles te staken. Volgens cijfers van de douane zijn tot die tijd 78 personen gevisiteerd.

Bronnen

Arrest HR 30 mei 2007 (LJN AZ8795)

Rapporten Nationale Ombudsman nrs. 2006/001 en 2006/230