DEN HAAG. In Europa is sprake van groeiende maatschappelijke vervreemding tussen burgers onderling en tussen burgers en de politiek. Dat schrijft de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) in het op 23 juni 2017 gepubliceerde advies ‘De wil van het volk? Erosie van de democratische rechtsstaat in Europa’.
Veel burgers in Europa zijn teleurgesteld in de traditionele politiek, schrijft de AIV. Volgens hen ontbreekt het aan antwoorden op de groeiende bestaansonzekerheid door onder meer de globalisering en de komst van immigranten. Men zoekt beschutting achter nationale grenzen. Sommigen zijn bereid democratische rechten en vrijheden van andersdenkenden ter discussie te stellen. Hier wordt te weinig tegenover gesteld, aldus de AIV.
‘Een flink deel van de bevolking ervaart geen voordeel van de liberalisering van de wereldeconomie en de flexibilisering van de arbeidsmarkt, maar heeft wel veel last van de afbouw van sociale voorzieningen na de financiële crisis,’ zegt Ernst Hirsch Ballin, onder wiens voorzitterschap het advies is opgesteld. ‘De reactie daarop komt tot uitdrukking in een erosie van de steun voor democratische instellingen, terwijl die instellingen juist onmisbaar zijn om hun rechten te beschermen.’
Volgens de AIV is de democratische rechtsstaat in een aantal Europese landen (waaronder Hongarije, Polen, Rusland en Turkije) in de gevarenzone gekomen. De formele kenmerken van de democratie zoals verkiezingen, politieke partijen, parlement en rechtbanken bestaan daar wel, maar democratische vrijheden zoals onafhankelijke rechtspraak, pluriforme media en de rechten van de oppositie, worden ingeperkt.
‘Deze landen zijn lid van de Raad van Europa die is opgericht om op basis van gedeelde waarden de democratie, rechtsstaat en mensenrechten in Europa te waarborgen’, licht Hirsch Ballin toe, ‘Europese politici zouden meer oog moeten hebben voor de vervreemding en de oorzaken en gevolgen daarvan. Burgers willen gehoord worden, juist op basis van de waarden die nu in twijfel worden getrokken.’
Voor de versterking van de democratische rechtsstaat in Europa zijn alle lidstaten van de Raad van Europa en van de Europese Unie gezamenlijk verantwoordelijk. De AIV roept de Nederlandse regering op zich in te zetten om beide organisaties ‘responsiever’ te maken, dat wil zeggen zichtbaar en voelbaar in dienst te stellen van de burger. Daarnaast adviseert de AIV het Ministerie van Buitenlandse Zaken jaarlijks € 2,5 miljoen te investeren in een rechtsstatelijkheidsprogramma om burgers in kwetsbare Europese democratieën meer vertrouwen in democratie, rechtsstaat en mensenrechten te geven. Uit het programma kunnen onder meer stages en uitwisselingen tussen beroepsorganisaties, onderwijsinstellingen en media worden ondersteund.
Bronnen
