CTIVD-rapport over multilaterale gegevensuitwisseling door AIVD over (vermeende) jihadisten

DEN HAAG. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) heeft op 28 maart 2018 haar toezichtsrapport over de multilaterale gegevensuitwisseling door de AIVD over (vermeende) jihadisten gepubliceerd. De CTIVD concludeert dat er aanvullende waarborgen voor rechtsbescherming moeten komen, nu nieuwe vormen van samenwerking met buitenlandse diensten zich in rap tempo hebben ontwikkeld. Ook het toezicht behoeft volgens de CTIVD versterking.

Het CTIVD-onderzoek richt zich op de uitwisseling en verwerking van persoonsgegevens door de AIVD binnen de Counter Terrorism Group (CTG) en op het terrein van signals intelligence (sigint).

De AIVD neemt blijkens het CTIVD-rapport deel aan nieuwe vormen van samenwerking met meerdere buitenlandse diensten. Samenwerkingspartners staan fysiek dichter bij elkaar en er is naast uitwisseling sprake van een gezamenlijke opslag en verdere verwerking van persoonsgegevens. Dit levert volgens de CTIVD niet alleen een grote bijdrage aan de effectiviteit van de samenwerking, maar roept ook nieuwe vragen op over de waarborgen voor bescherming van grondrechten en de effectiviteit van het toezicht. Zo is de inmenging in de privacy van de burger door de omvang van de uitwisseling en de intensiteit van de gezamenlijke gegevensverwerking groter dan bij het enkel delen van gegevens. De CTIVD constateert dat aanvullende waarborgen voor de privacy nodig zijn.

Voorbeelden van nieuwe vormen van samenwerking zijn het in 2017 geopende operationeel platform van de CTG en de in 2016 opgerichte CTG-database met geëvalueerde persoonsgegevens. Aan de CTG nemen de diensten van 30 landen deel. De CTIVD beveelt aan dat voor deze nieuwe vormen van samenwerking een gemeenschappelijk kader wordt ontwikkeld, dat is gebaseerd op de algemene beginselen voor gegevensbescherming en dat geldt voor alle deelnemende landen. Zo zijn gezamenlijke afspraken onder meer nodig over de gevallen waarin persoonsgegevens in de database worden opgenomen, de betrouwbaarheid van die gegevens, het actueel houden daarvan, het beheer van de database door de AIVD, het vernietigen van gegevens die niet meer relevant zijn. Deze zijn nu onvoldoende aanwezig.

Ook het toezicht behoeft volgens de CTIVD versterking. Een adequaat niveau van gegevensbescherming voor deze specifieke vormen van samenwerking vraagt om toezicht dat verder reikt dan uitsluitend de som van het nationaal toezicht van elk van de deelnemende landen. De CTIVD beveelt aan te voorzien in gezamenlijk toezicht. Hiervoor zijn verschillende inrichtingswijzen denkbaar.

De bestaande uitvoeringspraktijk van de AIVD blijft volgens het CTIVD-rapport ‘grotendeels nog binnen de kaders van de wet.’ In dit kader stelt de CTIVD:

‘Alle onderzochte persoonsgegevens die door de AIVD in de periode van begin 2015 tot medio 2017 zijn uitgewisseld, voldeden aan de wettelijke vereisten van noodzakelijkheid, proportionaliteit en zorgvuldigheid. Wel is sprake van twee structurele onrechtmatigheden: het niet maken van een risicoweging voorafgaande aan de samenwerking en het niet duiden van de betrouwbaarheid van door de AIVD verstrekte persoonsgegevens.’

Ook is volgens de CTIVD sprake van een incidentele onrechtmatigheid: het gedurende vijf maanden ontbreken van toestemming van de Minister van BZK en de Minister van Defensie voor de verstrekking van ongeëvalueerde gegevens bij de samenwerking op het gebied van sigint.

In de conclusies van het rapport en in het persbericht benadrukt de CTIVD het belang van aanvullende waarborgen:

‘De AIVD heeft zich in de onderzoeksperiode actief ingezet te komen tot het sneller en effectiever multilateraal uitwisselen van persoonsgegevens. De ontwikkeling van nieuwe vormen van samenwerking is onder de druk van de omstandigheden snel gegaan en is noodzakelijk in de bestrijding van het terrorisme. Het is nu belangrijk dat de ontwikkelfase waarin de samenwerking zich bevindt, wordt gevolgd door een fase waarin aandacht wordt besteed aan adequate gezamenlijke waarborgen voor rechtsbescherming en effectief toezicht. De aanbevelingen van de CTIVD zijn erop gericht aanvullende waarborgen te stellen en daarmee onrechtmatig handelen van de AIVD te voorkomen.’

Bronnen

Persbericht CTIVD 28 maart 2018 bij CTIVD-rapport nr. 56 over de multilaterale gegevensuitwisseling AIVD over (vermeende) jihadisten.

CTIVD, Toezichtsrapport 56 over de multilaterale gegevensuitwisseling door de AIVD over (vermeende) jihadisten, 28 maart 2018.