De Nederlandse overheid heeft burgerlijke vrijheden onnodig veel beperkt gedurende de COVID-19 pandemie. Dit volgt uit een Europees rapport, ‘Locking down critical voices’, dat op 24 september jl. is gepubliceerd. Nederland staat hierin niet alleen. Volgens Liberties en Greenpeace, de organisaties achter het initiatief, is er sprake van een bredere Europese trend.
Het rapport ‘Locking down critical voices’ is het resultaat van een onderzoek van Civil Liberties Union for Europe (Liberties) en Greenpeace European Unit. Het onderzoek brengt in kaart wat de impact van overheidsmaatregelen bij de bestrijding van COVID-19 is geweest op de democratie en het activisme in een aantal EU-lidstaten in het eerste maanden van de pandemie. De focus van het rapport ziet op Duitsland, Italië, Nederland, Roemenië, Slovenië en Spanje. Mensenrechtenorganisaties uit deze landen leverende informatie over de ontwikkelingen in hun land aan. Voor Nederland was dit het NJCM. Daarnaast onderzochten Liberties en Greenpeace de situatie in een aantal andere EU-lidstaten.
Het onderzoek is toegespitst op het recht om vreedzaam te protesteren, de vrijheid van meningsuiting en de vraag in welke mate er democratische controle op de genomen maatregelen mogelijk was. Het rapport stelt vast dat veel regeringen vrijheden hebben ingeperkt, zoals het recht op toegang tot overheidsinformatie, en wetgevingsprocedures hebben versneld zonder dat hierin voldoende toezicht en inspraak op mogelijk was. De organisaties benadrukken in het rapport het belang van EU-instellingen voor de bescherming van fundamentele vrijheden en democratische beginselen.
Nederland
Met betrekking tot Nederland concludeert het rapport dat er door onduidelijke formulering van de overheid omtrent het wel of niet toestaan van demonstraties onzekerheid was ontstaan over wat wel en niet mocht. Dit had negatieve invloed op de uitoefening van het recht op betoging. Daarnaast werd de behandeling van Wob-verzoeken over het handelen van de overheid gerelateerd aan COVID-19 uitgesteld tot 1 juni. Hiermee werd het recht op informatie beperkt. Ook ervoeren veel maatschappelijke organisaties moeilijkheden bij het onder de aandacht van de overheid brengen van hun zorgen over de noodmaatregelen, waardoor zij niet volwaardig konden bijdragen aan de totstandkomingsprocessen. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de ontwikkeling van een ‘Corona-app’.
Het volledige rapport is hier te lezen.
