WENEN. De organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) heeft een rapport gepubliceerd over de Nederlandse Tweede Kamer verkiezingen van 22 november jl. De OVSE uit kritiek op het feit dat de software van de gebruikte stemcomputers gedeeltelijk geheim is en beveelt aan de wet te veranderen, zodat een papieren hertelling mogelijk wordt.
De OVSE onderzocht de gehele gang van zaken van de Tweede Kamer verkiezingen en zond daartoe van 13 tot 25 november een onderzoekgroep (Election Assessment Mission) naar Nederland. De groep, bestaande uit deskundigen uit acht OVSE lidstaten, voerde een reeks gesprekken met regeringsvertegenwoordigers, verkiezingsfunctionarissen, politieke partijen en vertegenwoordigers van de media en de samenleving teneinde zich een beeld te vormen van het verkiezingsproces en de daarmee verbonden juridische en bestuurlijke kwesties.
In haar eindrapport, dat op 12 maart is gepubliceerd, analyseert de OVSE het juridisch kader voor de Tweede Kamer verkiezingen in Nederland en beschrijft het hoe het kiesrecht voor burgers is vormgegeven. Vervolgens komen een aantal specifieke aandachtspunten aan de orde, zoals de toezichthoudende rol van de Kiesraad, het gebruik van elektronische stemcomputers, de gang van zaken rondom de verkiezingscampagnes, de rol van de media, de deelname van vrouwen en van minderheden aan de verkiezingen, en de behandeling van klachten.
De OVSE stelt voorop dat Nederland een lange traditie heeft voor het organiseren van democratische verkiezingen en dat deze traditie bij de verkiezingen van 22 november zichtbaar was. Dit werd volgens de OVSE onderstreept door een hoge mate van publiek vertrouwen. Het verkiezingssysteem van evenredige vertegenwoordiging moedigt politieke diversiteit aan en biedt kiezers een brede en echte keuze, aldus het rapport.
In de periode voorafgaand aan de verkiezingen was er een maatschappelijk debat geweest over de vraag of de stemcomputers voldoende betrouwbaar waren en of de software van de stemcomputers voldoende transparant was. Critici, behorend tot de groep ‘Wij vertrouwens stemcomputers niet’, hadden betoogd dat de stemcomputers niet betrouwbaar waren. Zij hadden aangetoond dat het technisch mogelijk was om straling van de stemcomputers te onderscheppen, op een zodanige manier dat het stemgeheim werd ondermijnd. Ook hadden deze critici betoogd dat de beveiliging van de stemcomputers onvoldoende was en dat zij kwetsbaar waren voor manipulatie. De Nederlandse regering heeft op de kritiek gereageerd met een reeks van veiligheidsmaatregelen om de risico’s te beperken. De Tweede Kamer onderschreef deze maatregelen en eiste daarnaast de benoeming van een onafhankelijke commissie die zal onderzoeken of in de toekomst aanvullende maatregelen nodig zijn.
In haar rapport beschrijft de OVSE het maatschappelijke debat over de stemcomputers en de maatregelen die de Nederlandse regering in reactie daarop heeft genomen. De OVSE is kritisch over het feit dat een deel van de software van de gebruikte stemcomputers geheim is en schrijft hierover onder meer:
‘Voting system standards should not permit the use of systems which depend for their security on the secrecy of any part of their technical specifications. Reliance on proprietary systems should be reduced, where neither citizens, nor electoral officials, nor observers can determine how they operate.’
De OVSE beveelt aan dat electronisch stemmen wordt gemonitord door een onafhankelijk comité dat technische standaarden vaststelt en herziet. Tevens zouden voorafgaand aan de verkiezingen een aantal willekeurig gekozen stemcomputers moeten worden getest door een niet aan de autoriteiten gebonden organisatie.
Teneinde het vertrouwen van het publiek in de stemcomputers te vergroten beveelt de OVSE aan de Kieswet aan te passen, in die zin dat een papieren hertelling (Voter Verified Paper Audit Trails (VVPAT)) of een vergelijkbare verificatieprocedure mogelijk wordt. Voorts beveelt de OVSE aan stemcomputers met software die geen onafhankelijke controle op hun functioneren mogelijk maken, bij wet uit te sluiten.
