Met een aantal maatschappelijke organisaties heeft het NJCM gereageerd op de Nota van wijziging op het wetsvoorstel Transparantie Maatschappelijke Organisaties (WTMO). Ondanks een aantal positieve wijzigingen van het wetsvoorstel hebben de organisaties nog de nodige zorgen, die ze middels een brief delen met de Minister voor Rechtsbescherming.
Wetsvoorstel WTMO
Het wetsvoorstel Transparantie Maatschappelijke Organisaties (WTMO) beoogt te voorkomen dat buitenlandse donaties aan maatschappelijke organisaties tot ongewenste beïnvloeding in Nederland leiden. Het wetsvoorstel geeft aan de burgemeester, het openbaar ministerie (OM) en andere overheidsinstanties de bevoegdheid om navraag te doen bij maatschappelijke organisaties over buitenlandse giften boven de 15.000 euro.
Zorgen omtrent het wetsvoorstel
De organisaties maken zich zorgen dat dit wetsvoorstel van grote invloed zal zijn op het werk van het maatschappelijk middenveld. Zodra de drempel van 15.000 euro is bereikt, wordt de naam en vestigingsplaats van de donor bekend gemaakt. Dit kan leiden tot een afname van donaties aan maatschappelijke organisaties. Het wetsvoorstel raakt hierdoor aan de vrijheid van vereniging van maatschappelijke organisaties, het recht op eerbiediging van het privéleven en gegevensbescherming van personen en het vrij verkeer van kapitaal. Juist een land als Nederland, dat zich met zijn buitenlands beleid sterk maakt voor mensenrechten en het maatschappelijk middenveld wereldwijd, zou het goede voorbeeld moeten geven door deze rechten op nationaal niveau te garanderen. Met het huidige voorstel wordt de ruimte van het maatschappelijk middenveld in Nederland juist ingeperkt. Ook blijft het onduidelijk waarom dit wetsvoorstel überhaupt noodzakelijk is naast de reeds bestaande wetgeving, en hoe het zware criminele activiteiten zoals witwassen en terrorismefinanciering wil voorkomen.
De rol van de burgemeester
De organisaties blijven bezorgd om de rol van de burgemeester en de oprekking van het begrip ‘openbare orde’. Hierdoor conflicteert het wetsvoorstel met de waarborgen van de rechtsstaat en de rechtszekerheid. Zo wijzen de organisaties in hun brief de minister op de risico’s van de politieke kleur die burgemeesters vrijwel altijd hebben doordat zij aangewezen worden door de gemeenteraad. De politieke kleur van de burgemeester kan (onbewust) van invloed zijn op beslissingen bij het opvragen van informatie over donaties zonder dat daar parlementaire toezicht op is. De organisaties adviseren daarom om de bevoegdheid voor het opvragen van informatie enkel bij het niet-politiek gekleurde mandaat van het OM neer te leggen. Daarbij zijn de organisaties van mening dat de burgemeester niet het mandaat heeft en niet toegerust is om (deel)taken van het OM over te nemen, zoals de strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde en de ondermijning van de democratische rechtstaat. Indien deze overwegingen wel noodzakelijk zijn, stellen de organisaties dat er meer waarborgen moeten komen tegen het handelen van de burgemeester.
De volledige brief is hier te lezen.