De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) schieten in het algemeen tekort in het toetsen aan de wettelijke criteria voor internationale samenwerking. De wegingsnotities die zij hebben opgesteld voor de samenwerking met de kopgroep van buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten voldoen daardoor op onderdelen niet aan de wet. Dat stelt de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) in een op 6 februari 2019 gepubliceerd rapport.
Achtergrond
In een wegingsnotitie wordt per buitenlandse dienst beoordeeld of er risico’s in de samenwerking te verwachten zijn en hoe die kunnen worden ingeperkt . De risico’s moeten in kaart worden gebracht aan de hand van vijf in de wet opgenomen samenwerkingscriteria. Wanneer sprake is van risico’s betekent dit niet dat er per definitie niet kan worden samengewerkt met de buitenlandse dienst in kwestie. Wel zullen daar dan zwaarwegende operationele belangen tegenover moeten staan.
Eind 2017 deden de ministers van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en van Defensie de toezegging dat de wegingsnotities voor de meest intensieve samenwerkingsrelaties van de AIVD en de MIVD (de “kopgroep”) vóór de inwerkingtreding van de nieuwe wet op 1 mei 2018 gereed zouden zijn (Kamerstukken II 2017/18, 34 588, nr. 69). Het gaat om buitenlandse diensten waarmee wordt samengewerkt in de Counter Terrorism Group (CTG) en op het terrein van signals intelligence (sigint). De CTIVD heeft vastgesteld dat deze wegingsnotities op tijd klaar waren.
Gebreken in de wegingsnotities
De wegingsnotities van de AIVD en de MIVD die de CTIVD heeft getoetst vertonen gebreken en vormen daardoor nog geen gedegen juridisch fundament voor de samenwerking. Zo schieten beide diensten tekort bij het beoordelen van het niveau van gegevensbescherming bij hun partnerdiensten, omdat ze hierover vaak te weinig informatie hebben vergaard. Ook de beoordeling van de wettelijke bevoegdheden en mogelijkheden van de buitenlandse dienst is bij een deel van de wegingsnotities niet goed gemotiveerd. Deze gebreken maken de wegingsnotities in dat opzicht onrechtmatig. Alle beoordeelde wegingsnotities behoeven bovendien verbetering om goed inzicht te geven in de risico’s van de samenwerking met de desbetreffende buitenlandse dienst
In het algemeen sluiten de wegingsnotities van de MIVD beter aan bij de wettelijke vereisten dan die van de AIVD. Zij bevatten een expliciete weging van het belang van de samenwerking versus de geconstateerde risico’s. Ook wordt aandacht besteed aan beperkingen die gelden voor de samenwerkingsrelatie, zoals het niet kunnen delen van persoonsgegevens op bepaalde onderzoeksterreinen van de MIVD. Deze elementen ontbreken in de notities van de AIVD.
Vervolg
De ministers van BZK en van Defensie hebben in hun reacties op het opgestelde toezichtsrapport aangegeven dat de wegingsnotities inmiddels zijn aangepast of binnenkort worden herzien, conform de aanbevelingen daarover van de CTIVD (Kamerstukken II 2018/19, 29 924, nr. 177). De CTIVD zal hier nader onderzoek naar doen.
