Het lukt gemeenten en politie niet altijd om het demonstratierecht te waarborgen. Dit constateert de Nationale ombudsman in zijn rapport ‘Demonstreren, een schurend grondrecht?’.
‘De overheid neigt naar risicomijdend gedrag’, aldus Reinier van Zutphen, de Nationale ombudsman. Hij roept gemeenten en politie op om demonstraties volledig en zonder voorbehoud te faciliteren. Ook moeten zij terughoudend zijn bij het opleggen van beperkingen en voorschriften. Elke inperking van de demonstratievrijheid moet in elk geval juridisch houdbaar zijn en goed worden gemotiveerd.
In de Grondwet (artikel 9) en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (artikel 11) is het recht op demonstreren verankerd. Grondrechten van burgers horen te worden gerespecteerd. De burgemeester moet, met hulp van de politie, demonstraties in zijn of haar gemeente faciliteren en beschermen, zodat demonstranten hun grondrecht kunnen uitoefenen. Uit het rapport van de Nationale ombudsman blijkt dat overheden het demonstratierecht in de praktijk nog te vaak als onderdeel beschouwen van een belangenafweging: het recht op demonstreren versus het belang van de openbare orde en veiligheid. Maar demonstratievrijheid is geen onderdeel van een belangenafweging.
De essentie van het grondrecht tot demonstreren moet voorop staan, benadrukt de Nationale ombudsman. Die essentie is dat de overheid zich tot het uiterste moet inspannen om demonstraties te faciliteren en te beschermen, zodat burgers in vrijheid hun mening – hoe impopulair ook – kunnen laten horen. Elke andere houding van de overheid doet afbreuk aan de kern van het demonstratierecht.
Met dit rapport wil de Nationale ombudsman richting geven aan de maatschappelijke discussie over het demonstratierecht. De ombudsman stelt het burgerperspectief centraal en biedt met zijn aanbevelingen een handelingskader voor zowel de overheid als demonstranten.
Meer weten over demonstreren in Nederland?
Het NJCM organiseerde op 28 september 2017 een seminar met als titel ‘Demonstreren: recht of gunst?’. Lees hier het verslag.
Het Public Interest Litigation Project (PILP) van het NJCM maakt zich ook hard voor het recht op demonstreren. Het PILP doet onderzoek naar bepaalde aspecten van dit recht en adviseert demonstranten en activisten erover, zowel voor, tijdens als na een demonstratie. Lees hier wat ze nog meer doen.
Bronnen
Nationale ombudsman, Demonstreren, een schurend grondrecht? (rapport 2018/015), Den Haag, 14 maart 2018
Nieuwsbericht Nationale ombudsman, ‘Demonstratierecht onder druk’, 14 maart 2018
