DEN HAAG. Voldoen de partijprogramma’s voor de verkiezingen van 12 september 2012 aan de minimale vereisten van de rechtsstaat? Dit is de vraag waarover de Commissie Rechtsstatelijkheid in Verkiezingsprogramma’s zich heeft gebogen op verzoek van de Nederlandse Orde van Advocaten, de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG).
Op 30 augustus verschenen de conclusies van de Commissie in het rapport ‘De Rechtsstaat, een Quick Scan. De partijprogramma’s voor de verkiezingen 2012 rechtsstatelijk?’. De Commissie hoopt dat dit rapport een meer prominente plek geeft aan het onderwerp van de rechtstaat binnen de discussie over de toekomst van Nederland.
Als toetsingskader gaat de Commissie uit van de gedachte dat een rechtsstaat er primair is om burgers tegen overheidswillekeur te beschermen en in dat kader waarborgen biedt op drie gebieden:
1) De rechtsstaat geeft garanties ten aanzien van een voorspelbare overheid die zich aan de voor haar geldende regels houdt en in evenredigheid recht doet aan allen die door haar geraakt kunnen worden;
2) De rechtsstaat biedt alle ingezetenen elementaire rechtsbescherming op het terrein van grondrechten en mensenrechten.
3) De rechtsstaat verleent iedereen een effectieve toegang tot een onpartijdige en onafhankelijke rechter.
Trends
De Commissie signaleert enkele algemene trends die in rechtsstatelijk opzicht vragen oproepen. Zo wordt bureaucratie in veel programma’s afgeschilderd als iets wat per definitie slecht is en waarin rigoureus moet worden gesneden. De Commissie merkt op dat bureaucratie niet zonder meer slecht is. Zij vervult binnen een rechtsstaat een essentiële functie door het voorspelbaar en controleerbaar maken van de uitoefening van overheidsmacht. Ook valt het de Commissie op dat meer dan in de verkiezingsprogramma’s van 2010 veel partijen naar het strafrecht grijpen als antwoord op tal van maatschappelijke problemen. Een aantal partijen wil door middel van het strafrecht ook moeilijk definieerbare verschijnselen zoals ‘hufterigheid’ en onfatsoen aanpakken. Daarnaast is er de tendens om een aantal specifieke misdrijven harder te willen straffen, soms gecombineerd met de invoering van minimumstraffen. Verder doen opvallend veel partijen voorstellen die zich richten op de versterking van de rechtspositie van slachtoffers van misdrijven tijdens en rondom het strafproces. De Commissie meent dat al deze voorstellen hun begrenzing vinden in het recht van de verdachte op een behoorlijk proces voor een onafhankelijke en onpartijdige rechter.
Plannen die niet voldoen
De Commissie constateert dat veel partijen mensenrechten en grondrechten tot leidraad maken voor hun nationale en internationale beleidsvoorstellen. De Commissie constateert echter ook voorstellen die lijnrecht ingaan tegen rechtsstatelijke waarden op het gebied van rechtsbescherming en rechtsgelijkheid. De PVV en in mindere mate de SGP bepleiten verregaande beperkingen op de fundamentele vrijheden van moslims die niet voor andere geloofsgroepen en burgers worden gesteld. Deze voorstellen kunnen de minimale toetsing van rechtsstatelijkheid niet doorstaan volgens de Commissie.
Op het gebied van immigratie en inburgering stellen VVD en PVV voor om veel strengere eisen op te leggen aan immigranten, huwelijksmigranten en in Nederland wonende partners van immigranten, bijvoorbeeld met betrekking tot hun kennis van de Nederlandse taal, maar gaan daarbij niet in op mogelijk inbreuk op in Nederland geldende mensenrechten. Eisen aan immigranten en inburgeraars dienen in overeenstemming te zijn met binnen Nederland geldende mensenrechten.
De SGP en de VVD geven aan dat Europese regels geen belemmering mogen zijn bij immigratiebeleid en wekken daarbij de indruk deze regels niet of in mindere mate te willen toepassen. De Commissie meent dat zij met deze voorstellen onvoldoende rekening houden met het rechtsstatelijk belang van een voorspelbare en regelgeleide overheid.
Klink de link onder ‘bron’ aan voor de integrale tekst van de quick scan.
