Dit is één van de doelen die Nederland zich heeft gesteld tijdens het lidmaatschap van de VN-Veiligheidsraad (VNVR). In dit kader sprak Nederland zich al vroeg uit over de burgeroorlog in Jemen, die al jaren woedt en vele (burger)slachtoffers eist, onder meer door een grote hongersnood. De sjiitische Houthi’s zijn de strijd tegen de gevestigde regering aangegaan, omdat zij meer autonomie en respect voor hun cultuur en tradities nastreven. Het conflict in Jemen woedt sinds 2015 en is geen interne aangelegenheid gebleven. De zittende regering wordt gesteund door een coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië en de Houthi’s ontvangen steun van Iran. Het conflict is inmiddels uitgegroeid tot de grootste humanitaire ramp ter wereld. Dit komt onder andere door de zee- en luchtblokkades die de coalitie sinds 2015 heeft ingesteld, met als gevolg een groeiend tekort aan voedsel en medische hulpmiddelen. Bovendien is de situatie sinds juni 2018 verslechterd door de belegering van de havenstad Hodeida, waar zeker 70% van de toevoer van voedsel en medicijnen doorheen liep. Als gevolg van de blokkades is inmiddels tweederde van de bevolking in Jemen afhankelijk van hulpgoederen en lijden ongeveer 18 miljoen mensen honger. De strijdende partijen lijken op korte termijn niet tot een compromis te zullen komen. Het optreden van de internationale gemeenschap, en in het bijzonder de VNVR, zou hier mogelijk doorbraak in teweeg kunnen brengen.

Het internationaal humanitair recht

Onder het IHR hebben strijdende partijen de verantwoordelijkheid om de burgerbevolking zo veel mogelijk te ontzien. De strijdende partijen moeten er bijvoorbeeld voor zorgen dat hulpgoederen toegestaan blijven en dat roerende zaken niet worden vernietigd als dit kan leiden tot hongersnood. Echter is dit in de praktijk vaak anders en kan er tijdens een conflict een hongersnood ontstaan als gevolg van het vernietigen van voedselvoorraden of het beperken hiervan door een blokkade van de doorvoer van goederen. Dit zorgt ervoor dat het niet lukt om de burgerbevolking te ontzien en zij juist het meest lijden onder de blokkades, doordat essentiële goederen zoals medicijnen en voedsel bepaalde gebieden niet meer binnenkomen.

De situatie in Jemen

In Jemen zijn de gevolgen van het niet naleven van deze principes pijnlijk zichtbaar. Al voor het Nederlandse lidmaatschap van de VNVR heeft Nederland zich ingezet om internationaal onderzoek naar de mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden in Jemen mogelijk te maken. Vorig jaar is er in de Mensenrechtenraad een resolutie hierover aangenomen met consensus. Deze resolutie is mede dankzij het werk van Nederland tot stand gekomen.

In de VNVR is voortgeborduurd op deze resolutie. Zo riep Nederland tijdens een zitting van de VNVR alle strijdende partijen in Jemen op om het humanitair recht na te leven. Daarnaast gebruikte Nederland het voorzitterschap van de VNVR in maart om aandacht te vragen voor de verslechterende situatie in het land.

Resolutie conflict en honger

Jemen is echter niet het enige land dat te maken heeft met hongersnood als gevolg van conflict. Minister Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking benadrukte tijdens een speciale VN-sessie in maart 2018, over conflict en honger, dat hongersnood en conflict hand in hand gaan en zij pleitte voor erkenning van de gevolgen van voedselonzekerheid in conflicten. Samen met de Ivoorkust, Koeweit en Zweden werkte Nederland aan een resolutie hierover in de VNVR en deze resolutie is afgelopen mei unaniem aangenomen door de leden van de Veiligheidsraad.

In de resolutie worden de zorgen van de VNVR uitgesproken over de toegenomen voedselonzekerheid en wordt de internationale gemeenschap opgeroepen om het verband tussen gewapend conflict en voedselonzekerheid te erkennen. Verder wordt er opgeroepen om diplomatieke oplossingen te zoeken voor conflicten en deze waar mogelijk te voorkomen, onder andere door de onderliggende oorzaken van conflicten aan te pakken. Tot slot wordter in de resolutie uitdrukkelijk verwezen naar het belang van (de naleving van) het IHR en wordt benadrukt dat hongersnood als oorlogswapen niet is toegestaan.

Minister Blok van Buitenlandse Zaken vierde het aannemen van resolutie als concreet resultaat van de Nederlandse inspanningen voor de gestelde prioriteiten tijdens het VNVR-lidmaatschap, namelijk het voorkomen van oorlogen en conflicten. Hoewel met deze resolutie de verantwoordelijkheid voor het voorkomen van conflicten van de internationale gemeenschap door de hele VNVR wordt onderstreept, heeft de resolutie in Jemen vooralsnog niet geleid tot positieve ontwikkelingen. Niet lang na het aannemen van de resolutie in mei begon in de maand daarop de belegering van de havenstad Hodeida. De vrees van de VN en hulporganisaties is dan ook dat de al precaire situatie in Jemen alleen maar zal verergeren.

Ondanks de oproep in de resolutie om naleving van het IHR en het specifiek benadrukken dat honger als oorlogswapen niet is toegestaan, beiden van toepassing in Jemen, zijn internationale acties van betekenis tot op heden uitgebleven.

Het eerdergenoemde optimisme van minister Blok ten opzichte van de resolutie is enigszins te begrijpen. Nederland is slechts voor een jaar lid van de VNVR en het leveren van een bijdrage aan resoluties, vooral wanneer deze unaniem worden aangenomen, is politiek gezien een mooi resultaat. De daadwerkelijke naleving van een resolutie is echter een veel complexere zaak.

Raksha Nazir

De VN-Veiligheidsraad is het hoogste politieke orgaan van de VN, waarin beslissingen worden genomen over internationale vrede en veiligheid. Hier worden alle belangrijke internationale conflicten besproken, maar ook mensenrechtenschendingen en humanitaire hulp. De Veiligheidsraad bestaat uit vijf permanente leden, de zogenaamde P5: de VS, Rusland, China, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, die elk een vetorecht hebben waarmee zij beslissingen van de Veiligheidsraad kunnen blokkeren. De niet-permanente leden moeten worden gekozen en hebben geen vetorecht. 

In 2018 is Nederland een van de tien niet-permanente leden van de Veiligheidsraad. Als verkozen lid zal Nederland ook participeren in subsidiaire organen (o.a. sanctiecomités) van de Veiligheidsraad en tevens het voorzitterschap vervullen van het sanctiecomité Noord-Korea en het Iran/Joint Comprehensive Plan of Action facilitatiemechanisme. Nederland was zes keer eerder lid, waarvan de laatste keer in 1999-2000.

Meer lezen?

Lees hier de eerste blog over de Nederlandse plannen voor het lidmaatschap.

Lees hier de tweede blog over hoe Nederland de VNVR wil hervormen.

Lees hier de derde blog met een interview over internationale vrouwenrechten en gendergelijkheid.

Lees hier de vierde blog met een interview over accountability in Syrië.